Zoektocht naar de godin Fostare in Wijnaldum (Friesland)

 

Gouden, met edelstenen ingelegde, fibula of mantelspeld

 

Bij opgravingen in 1991 en 1992 in één van de terpen bij het Friese plaatsje Wijnaldum dook onder de vele vondsten die daar zijn gedaan een koninklijke fibula op en een gouden hanger met runen die wijst op verering van Freya of Fostare. Het hangertje is liervormig en symboliseert waarschijnlijk de vrouwelijke vruchtbaarheid. De hanger is gedateerd rond 600 na Chr. Op de achterkant staan runentekens die het woord hiwi vormen. Dat woord is afgeleid van het Germaanse hiwa dat echtgenote betekent en is nog terug te vinden in onze woorden huwen en huwelijk. Deze inscriptie pas goed bij een hanger met als symbool de vrouwelijke vruchtbaarheid. De fibula en hanger zijn te bezichtigen in het Fries museum in Leeuwarden. 

 

De gouden liervormige hanger van Wijnaldum
Foto D. M. Visser

 

 

Mijn zoektocht naar Fostare begint in het Archeologisch Steunpunt in Wijnaldum. Als we daar aan komen is de deur dicht en zien we een bordje met adressen erop waar de sleutel opgehaald kan worden. Maar dat blijkt niet nodig te zijn want de deur is niet afgesloten, even duwen en we kunnen gewoon naar binnen. We komen in een grote ruimte met een tafel waar folders en boeken liggen en een busje waar we geld in kunnen doen als we iets willen kopen of een bijdrage willen geven. Nou dat willen we wel.... wat heerlijk dat we hier zo rustig kunnen rondkijken en foto's kunnen maken. Er staan vitrinekasten met archeologische vondsten erin en posters waar de fibula opstaat. Na een tijd te hebben rondgekeken besluiten we de terpenwandelroute van 5 kilometer te gaan lopen. 

 

We nemen de beschrijving van de wandeling mee en schrijven onze naam in het gastenboek. Ik vermeld daarin dat ik een boek heb geschreven over godinnen die vroeger in onze streken werden vereerd, dat ik geïnteresseerd ben in de fibula en de gouden hanger en dat ik onderzoek doe naar de godin Fostare. Mijn man schrijft in het boek dat hij mij overal volgt op mijn avontuurlijke godinnenjacht. 

 

De Nederlands Hervormde kerk in Wijnaldum

Nadat we het steunpunt verlaten hebben gaan we eerst het kerkje van Wijnaldum in. We treffen daar een vrouw uit Wijnaldum, raken aan de praat en ik vraag haar of ze iets weet over Friese Volksverhalen en of de naam Fostare haar iets zegt. Ze geeft me dan de naam Abe de Vries door, een naam die ik ook in het Archeologisch Steunpunt ben tegen gekomen. Hij kent alle volksverhalen uit de omgeving en heeft een boek geschreven over de vondsten in de terpen. Zijn boek hadden we ook zien liggen in het Archeologisch Steunpunt. We wisselen e-mailadressen uit, ze belooft me te mailen als haar nog iets te binnen schiet dat interessant voor me kan zijn. We nemen afscheid en met de beschrijving van de wandelroute in de hand gaan we in oostelijke richting op pad.

 

We gaan over een schelpenpad door een beschermd gebied vanwege de archeologische waarde van het terrein. We lopen tot we bij een vaart komen, hier gaat het schelpenpad naar links en wij moeten volgens de beschrijving naar rechts het pad op...pad? Geen pad te zien....We kijken elkaar aan, hoe verder, maar teruggaan? Dan zien we een oude vrouw met een hond onze kant opkomen (Hecate?) We vertellen haar dat we de terpenroute willen lopen maar dat de kaart niet klopt. De vrouw zegt dat het pad niet meer te zien is maar dat we hier toch naar rechts, het vrij hoge gras in moeten. Dan kijkt ze vertwijfeld naar mijn rode, open schoenen met hoge sleehak en zegt dat we beter om kunnen keren omdat ik die wandeling nooit op deze schoenen kan maken. 

Verderop schijnt het daar ook nog moerassig te zijn. Wij besluiten om maar gewoon door te lopen en als het echt niet meer gaat om te keren. Aan onze rechterkant is een sloot en daarachter zijn de afgegraven terpen, waar je niet dichtbij kunt komen. Volgende keer laarzen en een polsstok meenemen zeggen we tegen elkaar. Wij zijn hier totaal niet op voorbereid maar genieten ondertussen van onze avontuurlijke wandeling. We gaan verder en passeren brokstukken van een oude brug van een voormalige tramlijn en het gras wordt steeds hoger. 

 

In de verte zien we het rode dak van een boerderij tussen de bomen kleuren. We lopen verder tot dit punt waar we volgens de beschrijving rechtsaf het pad op moeten. Weer geen pad te zien, wel een hek met daarachter een stroomdraad. Op een bordje bij het hek staat dat je voor 15 juni het gebied niet mag betreden in verband met broedende vogels. Wat doen we? We besluiten dat we er over klimmen omdat het broedseizoen al voorbij is en maar te zien hoever we komen. 

 

 

De vrouw had gelijk, het was hier moerassig en we zakten weg met onze schoenen in de modder.....we konden ook niet zien hoever dit moeras nog doorliep en besloten terug te gaan...weer over de stroomdraad en over het hek. We zijn al een tijd op de terugweg als we een man en een vrouw met stevige schoenen aan en rugzakken op onze kant op zien komen. We raken aan de praat en vertellen dat we op de terugweg zijn van de terpenroute omdat we gestrand zijn bij een moeras en dat de beschrijving van de wandelroute van geen kant klopt. De man blijkt een gids te zijn die het gebied goed kent. Hij zegt dat we met hem mee terug moeten lopen en dat hij ons zal wijzen hoe we onze wandeling toch af kunnen maken. Wij kijken elkaar aan... willen we dat moeras wel door? Maar de man houdt vol. Hij en zijn vrouw hebben er duidelijk plezier in...ik zie ze naar mijn schoenen kijken...Ondertussen vertelt de man dat de boer die bij het hek woont, waar we eerder overheen geklommen zijn, geen toeristen langs zijn grond wil. Hij bindt dat hek steeds dicht en er wordt niet gemaaid zodat het gras en de brandnetels hoog staan, waardoor niet kunt zien waar je loopt. Onze gids maakt het touw van het hek los, zegt dat er geen stroom op de draad staat en wijst ons hoe we het moeras kunnen omzeilen. Als we afscheid van ze hebben genomen roept de vrouw mijn man achterna, bent u die man die zijn vrouw volgt op haar godinnenjacht? Hahahaha, zij zijn dus na ons in het Archeologisch Steunpunt geweest. 

Heeft Fostare deze gids op ons pad gestuurd? Het moet haast wel... Na nog enkele hekken over geklommen te hebben, komen we eindelijk op een verharde weg. De terpen liggen nu dichtbij aan onze linkerkant....en ik begin dezelfde krachtige positieve energie te voelen als ik bij de Willibrordusput in Heiloo voel. Het begint in mijn vingertoppen en tintelt door mijn hele lichaam. Dag Fostare, ik voel je aanwezigheid! Heb jij die gids naar ons toegestuurd? Wat ben ik blij dat we met onze gids terug zijn gegaan. Na een tijdje komen we langs de Tjitsma-terp waar de fibula en de gouden hanger met runen zijn gevonden. Hier staat nu een landbouwbedrijf de Tjitsma State. Ik durf niet zomaar het terrein op te lopen om dichterbij de afgegraven terp te komen. Maar eigenlijk is het niet nodig, want ik weet nu dat zij er is. Kort na de Tjjitsma State komen we bij een kunstwerk van een gestileerde fibula aan.

 

Even later na een bocht naar links bereiken we Wijnaldum weer. Wat een bijzondere en avontuurlijke dag en toen we later naar het wad bij Harlingen gingen kijken vond ik zelfs 10 mooie veren! 

Zie ook de blog van Joke Visker over Wijnaldum

https://jokessterrenkruid.blogspot.com/2018/11/de-koningsterp-van-wijnaldum

 

Ineke Bergman

Bronnen:

Bergman, Ineke, 'Godinnen van eigen bodem', A3 boeken, Geesteren, 2007
zie ook www.facebook.com/godinnen van eigen bodem

'Heilige bronnen in de Lage Landen', met medewerking van diverse auteurs, Bergman, Ineke, 'Fostare' pag. 143 -155, A3 boeken, Geesteren, 2013

Carmiggelt, Arnold, 'De Koningsterp van Wijnaldum', Uitgeverij Uniepers Rijksdienst voor het Oudheidskundig Bodemonderzoek. 

Vries, Abe de, 'WIJNALDUM, Fibula, Dwarsbongel, Keatsebal', Flevodruk Harlingen, 1997

---